12 juli 2017 (art.dd.2015)
Jan Vonk (71) is incontinent, maar dat weerhoudt hem er niet van om samen met zijn vrouw Greta lange trektochten te maken door afgelegen, ruige en onherbergzame gebieden. En dan kun je zomaar een nacht in het ziekenhuis doorbrengen naast een hoogzwangere Aboriginalvrouw.
“Een enorme hoeveelheid prachtige vogels. Dat zagen we plotseling in de Australische avondschemering nadat we een bushpaadje waren afgelopen. Wat een vogelrijkdom! Een andere keer stonden we in the middle of nowhere ineens voor een heel oud T-Fordje. Stond er misschien al een eeuw. Dat is het mooie van wandelen: je doet bijzondere waarnemingen. Ik ben altijd weer verbaasd dat er zoveel is waar te nemen.”
Vroeger gingen ze met de kano door Scandinavië of liepen ze zwaar bepakt van kust tot kust door Engeland. “We werkten hard, ik in het onderwijs, mijn vrouw in de zorg. In die lange vakanties namen we een shot vrijheid en natuur.”
Kunstblaas door blaaskanker
Op z’n zestigste wordt bij Jan blaaskanker geconstateerd. Jan krijgt een kunstblaas van darm gemaakt. “Een ingrijpende operatie, maar een mooi kunststukje. Ik zat in de directie van Fontys Hogescholen, waar ik in die tijd onder meer fusies en reorganisaties begeleidde. Daarna heb ik nog kort gewerkt, maar al snel waren mijn urinewegen ontstoken. Ik kreeg heftige koortsen, het was bijna afgelopen. Dus snel naar het ziekenhuis. Ook één van de nieren functioneerde niet goed, dus die moest eruit. En om het af te maken”, zegt hij enigszins spottend, “kreeg ik daarna de Q-koorts.”
Reizen ondanks incontinentie
Jan moet katheteriseren en stopt daarom na enige tijd met werken. Drie jaar later stopt ook zijn vrouw. “Inmiddels was ik hersteld en we kwamen op het idee om een grote reis te maken naar Indonesië en Australië. Ik katheteriseerde in die tijd één keer per dag, ’s nachts was ik volledig incontinent. Ik gebruikte een condoomkatheter met urinezak. Nadeel was dat ik bij lang stilzitten in het vliegtuig of een auto incontinent werd zonder dat ik dat merkte. Dat was gedoe, vooral in het vliegtuig. In Indonesië reisden we daarom met auto en chauffeur. Dan kon ik er snel uit.”
De gewone dagelijkse routine houdt in de tropen op, merkte Jan. “Door het zweten veranderde mijn vochthuishouding, dus ging het wel eens mis. Maar daar laat ik me niet door weerhouden. Ik genoot van Java en Bali, ik ben ook wel van het lekkere eten. Yogjakarta en Soerabaja zijn enorm drukke steden en ik had een boel spullen mee te sjouwen om te fotograferen. Dat ging allemaal goed. Ik heb er het graf bezocht van mijn vader, die gesneuveld is bij de politionele acties in Indonesië, eind jaren veertig. Dat was geen erg emotionele, maar wel een heel bijzondere ervaring, want ik heb hem nauwelijks gekend. Hij ging weg toen ik drie jaar was.”
Rekening houden met katheteriseren
In Australië huurden Jan en zijn vrouw Greta in Darwin tweedehands een Bushcampertje. “Een kleine, sterke Toyota. Op zich al een belevenis om daarmee te rijden. Over outback wegen – afgelegen wegen – reden we dwars door Australië, van Kakadu National Park naar Adelaide. Natuurlijk langs de beroemde Uluru rots, de religieuze plaats van de Aboriginals. We sliepen in een tentje. Prachtig, die eenzaamheid. Dagenlang kwamen we geen auto tegen. Ik werd natuurlijk geplaagd door m’n ongemak en moest katheters, schoon water en desinfecterend materiaal bij de hand hebben voor de hygiëne bij katheteriseren. Met Hoogland Medical had ik geregeld dat mijn familie in noodgevallen snel zou kunnen bijbestellen. Ik had uitgezocht welk type materiaal ik moest meenemen en wat ik in Australië kon kopen.” Met een lachje: “Ik vind het mooi om mezelf te kunnen redden in situaties waarin geen weg meer terug is. Dan moet je zoeken naar de beste oplossingen. Dat vind ik blijkbaar een kick, want in mijn werk zocht ik dergelijke situaties ook op. Natuurlijk had ik van tevoren nagedacht over wat er moest gebeuren als me iets zou overkomen, maar elke situatie is toch anders.”
Vochthuishouding in de war
Al snel maakten Jan en Greta een tweede reis door Australië. “Met een wat grotere Bushcamper opnieuw dwars door Australië. Maar al in het begin, bij Derby, ging het mis. “Dat was even paniek”, erkent Jan. “We waren een doodlopende weg richting mangrovebossen ingeslagen toen ik onwel werd en hoge koorts kreeg. We zijn teruggekeerd naar Derby, waar ik ben opgenomen in het ziekenhuis. De behandeling was subliem. Na één nacht was ik er weer bovenop. Die nacht lag ik naast een Aboriginalvrouw met barensweeën. Dat heb ik wel meegemaakt! Achteraf bleek dat mijn vochthuishouding door de hoge temperaturen in de war was geraakt. Een arts vertelde me dat iedere blanke in die streek een airco heeft – thuis, in de auto, op het werk – en in de hitte zo min mogelijk buiten komt. ’s Nachts kan het daar nog 35 ºC zijn, je koelt dus niet meer af.”
Om de vier uur katheteriseren
De derde grote reis door Australië, twee jaar geleden, ging over de tropische noordelijke weg, the Savannah Way,naar Queensland. “Een eenzaam traject. Weer in een Bushcamper, zonder toilet. Ik moest toen al om de vier uur katheteriseren waardoor ik een grote rolkoffer vol met materiaal meesjouwde. Want de luiers, washandjes en zeepjes moeten natuurlijk ook mee. Maar er was gelukkig nieuw, prima kathetermateriaal op de markt waar ik veel profijt van had. We kampeerden weer in het wild. Wel zochten we om de drie dagen een camping op, om de hygiëne weer even op orde te brengen. Ik heb gesnorkeld en gefotografeerd bij het Great Barrier Reef. Indrukwekkend, en het ging prima.”
Een paar spelregels hadden Jan en Greta tijdens de trektochten opgesteld. “Omdat mijn vrouw geen auto rijdt, wilde zij bij het uitstippelen van de route weten dat er alternatieven op de route waren zodat we hulp konden zoeken. We zetten ook pas ons tentje naast de camper op als we het erover eens waren dat het een veilige plek was wat betreft beesten en ongure types. Greta was daarin wat bezorgder dan ik. Dat snap ik wel, als er iets met mij gebeurt, moet zij het oplossen. Je moet het met elkaar eens zijn op zo’n tocht. Anders gaat het niet.”
Voor dit jaar staat een reis langs de Oostzee op het programma. Jan verheugt zich op de prachtige wilde natuurgebieden in met name Polen. “Waarom ons dit lukt? Tja, ik heb mijn situatie geaccepteerd en wij zijn van ‘het gewoon maar doen’. Dan blijkt het meestal mee te vallen.”
Ook in Nederland zoekt Jan de vrije natuur op. De geboren Fries organiseert
onder meer elke veertien dagen voor natuur- en fotografieliefhebbers een
wandeling naar de bron van een Brabantse beek. Hij ontwerpt de route en houdt
daarover een blog bij op Oeverlopers.nlOeverlopers.nl
Reactie van onze lezer Jim Heinen:
“Bijzonder, die nuchtere, Friese kijk op hetgeen Jan is overkomen. En zijn vrouw staat hem constant bij in alles wat hem overkomt en het ongemak wat hun schijnbaar constant achtervolgt. Ze blijven vooruitkijken. Bewonderenswaardig!”
Anderen lazen ook: